توافق وین در چه شرایطی است
سیدجلال ساداتیان| مذاکرات ایران و غرب بر سر بازگشت به برجام در دولت فعلی از آنجا شروع شد که تهران این شرط را گذاشت که سپاه پاسداران از لیست تحریم‌های آمریکا خارج شود اما آمریکا اعلام کرد که لغو تحریم‌های سپاه ارتباطی به تحریم‌های برجامی ندارد و احتمالا منظور آنها این بود که این خواسته تهران نیازمند مذاکرات جدایی از برجام است.
از این مرحله به بعد توافق فرابرجامی مطرح شد که تهران آن را نپذیرفته است. از سوی دیگر بازگشت به برجام از نظر فنی نیازمند مذاکراتی بین ایران و آژانس بود.
بحث نظارت پادمانی در این میان مهم تلقی می‌شد زیرا مجلس در این ارتباط مصوباتی را به تصویب رساند که بر اساس آن ایران نمی‌توانست تا زمان لغو تحریم‌ها با آژانس همکاری داشته باشد. اروپایی‌ها از ابتدای تابستان به این سو تلاش کردند در زمینه توافق هسته‌ای و احیای برجام اقداماتی انجام دهند تا برجام احیا شود. اروپا در این مرحله خواسته‌های ایران را دریافت می‌کرد و به آمریکایی‌ها انتقال می‌داد و اظهار نظر آمریکایی‌ها را به ایران منتقل می‌کرد و نهایتا پیشنهادهای آنها مورد پذیرش قرار نگرفت و اروپایی‌ها واکنش نشان دادند و اعلام کردند که تهران نظرات دیگری دارد و تهران در نظر ندارد که اتحادیه اروپا را از انرژی خود منتفع کند و چون تهران امکاناتی به روس‌ها داده و روس‌ها از آن امکانات در جنک اوکراین استفاده کرده‌اند و اروپایی‌ها در آن جنگ در برابر روسیه ایستاده‌اند، پس ایران را در برابر خود دیدند. از سوی دیگر مسائل داخلی ایران مزید بر علت شد تا اینکه اروپایی‌ها تحریم‌هایی را علیه ایران وضع کردند و علیه تهران موضع گرفتند. به طوری که یک قطعنامه علیه ایران در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تصویب کردند و با لابی‌گری، ایران را از کمیسیون زنان سازمان ملل خارج کردند. این موضع‌گیری‌ها علیه ایران در شرایطی ایجاد شد که اروپا در زمان ترامپ در برابر آمریکا ایستاد و اجازه نداد اسنپ‌بک علیه ایران فعال شود. درکنار هم گذاشتن داده‌های فوق نشان می‌دهد که شرایط برای احیای برجام مناسب نیست اما سوی دیگر شرایط چندان هم منفی نیست زیرا همسایگان ایران از جمله قطر و عمان در نظر دارند برای احیای برجام واسطه شوند. سفر مسئولین به عمان نیز اینگونه تحلیل شد که احتمالا عمان در زمینه احیای توافق هسته‌ای نقش پیدا کرده است.
کشوری که در گذشته نیز نقش خوبی در مذاکرات هسته‌ای داشت. هر چند برخی نیز عمان را کشوری واسط بین ایران و آمریکا در آزادی زندانیان آمریکایی در تهران اعلام کردند. البته آزادی زندانیان به عنوان حسن‌نیت طرفین در جریان مذاکرات اروپایی‌ها هم مطرح بوده که البته به نتیجه نرسید. ازسوی دیگر مساله این است که ایران برای لغو تحریم‌ها به احیای برجام نیازمند است. آمریکایی‌ها نیز دغدغه‌هایی دارند که برای رفع آنها نیازمند احیای برجام هستند. آمریکا نمی‌خواهد در شرایطی که درگیر مساله اوکراین و کنترل قدرت چین است؛ وارد فاز جدیدی در معادلات یعنی درگیری در منطقه خاورمیانه شود. البته آمریکایی‌ها به دنبال آن هستند که با کمترین امتیاز برجام را احیا کنند. از این منظر در این مسیر از یک سو در احیای برجام، با دست پس می‌زنند اما با پا پیش می‌کشند تا شاید بتوانند امتیاز بیشتری در برجام بگیرند. لذا باید این مساله را در نظر داشت که غربی‌ها و به ویژه آمریکا با توجه به تحولات شرایط فعلی نظام بین‌الملل به مسائل نگاه می‌کنند که نگاه آنها به توافق و احیای برجام نیز بر همین مبنا استوار است. اگر آمریکایی‌ها بتوانند آنچه که می‌خواهند از توافق با ایران را به‌دست بیاورند احتمال فراوان دوباره به از سرگیری مذاکرات و احیای برجام بازگردند اما اگر اینگونه نباشد باید دید که چه روندی را طی خواهند کرد.
منبع: آرمان ملی