رهبری در نخستین سخنرانی خویش که معمولاً هر سال در جمع زائران حرم شریف رضوی بیان می‌شد و سال گذشته و امسال به دلیل شرایط کرونایی از طریق رسانه ملی به ملت ارائه شد؛ امهاتی مطرح کردند که یکی از آنها تیتر نخست روزنامه دیروزِ [اطلاعات] قرار گرفت: 

«مسئولان، حال و آینده اقتصاد ایران را به تحریم گره نزنند» تجربه‌ای که از بدعهدی آمریکا و اروپا در عمل به تعهدات خویش در برجام داشته‌ایم حالا باید به خوبی اهمیت توجه به این هشدار را روشن و عینی کرده باشد.

متأسفانه در سال‌ها و حتی دهه‌های گذشته شاهد بوده‌ایم که عادت به اقتصاد نفتی و عدم توجه به ظرفیت‌های داخلی و ضرورت انجام اصلاحات ساختاری چه سرنوشتی را برای اقتصاد کشور و به تبع آن اشتغال و رفع بیکاری و کاهش تورم رقم زد و به ویژه انرژی زاید الوصفی که دولت مستقر برای رفع تحریم‌ها و گره‌زدن اقتصاد کشور به سرنوشت برجام به خرج داد، چه خستگی و بدعاقبتی برایش به ارمغان آورد. نگارنده برخلاف بسیاری از مخالفان دولت تلاش تیم دیپلماسی کشور برای انعقاد برجام و رفع تحریم‌های ظالمانه را نه یک شکست می‌داند و نه دستاوردهای آن را هیچ می‌پندارد. بی‌شک تلاش مجاهدانه دکتر ظریف و مذاکره کنندگان کشور نمونه‌ای از وطن‌دوستی و ایمان و مجاهدت خالصانه بود که نباید آن را بی‌اجر گذارد که البته نقاط ضعفی هم داشت که محل این بحث نیست و کارشکنی‌هایی هم در زمان خودش از داخل و خارج برای شکست آن صورت گرفت که در همان زمان و در سلسله یادداشت‌هایی بدان اشاره شد و جای تکرار آن در این مقال نیست؛ اما بزرگ‌ترین اشکالی که می‌توان بدان اشاره کرد و برآن نقد داشت، اتکای غیرلازم و بیش از منطق و ظرفیت وجودی آن پیرامون برجام و صرف انرژی فراوان برای برداشتن تحریم‌ها به هر قیمتی و از همه بدتر گره زدن اقتصاد کشور به آن و بزرگنمایی بیش از حد اثر تحریم‌ها بر توسعه و پیشرفت کشور بود.

براساس همین اتکا و خوش بینی بود که در سال‌های 96 و 97 با سرکوب قیمت ارز و با دل بستن به رشد اقتصادی که بیشتر محصول صادرات نفت و مشتقات نفتی و نه اصلاح ساختاری اقتصاد کشور بود و بدتر از همه با صرف این درآمدها در بخش مصرف و نمایش کاذب کاهش تورم و عدم توجه به تولید ملی واقعی عملاً‌ به آسیب‌پذیری اقتصاد و اثرگذاری بیشتر تحریم کمک شد و به همین علت دولت عجیب و غریب ترامپ فرصت را برای خروج از برجام و فشار بیشتر تحریمی مناسب دید و نتیجه این غفلت و به ویژه قیمت‌گذاری دستوری و غیرمنطقی ارز خارجی و فسادی که متعاقب آن بروز کرد، با فاصله اندک از بازگشت تحریم‌ها و کاهش درآمد نفتی با چیزی شبیه فاجعه در اقتصاد و دخل و خرج کشور و کاهش ارزش پول ملی روبرو شدیم که محصول همین عادت به مفت‌خوارگی نفتی و عدم توجه به تلاش و کار و تولید داخلی بود و تورم، رشد نقدینگی و سقوط پول ملی را به دنبال آورد و حال که اقتصاد کشور با وجود بدترین تحریم‌ها تا حدی در حال بازیابی ثبات نسبی خویش است محصول همین مقدار توجه به تولید داخلی و دل‌کندن از درآمدهای نفتی و گره نزدن سرنوشت اقتصاد کشور به رفع تحریم‌هاست. اما آیا این سخن بدین معناست که تلاشی برای رفع تحریم‌های ظالمانه و قلدرمآبانه صورت نگیرد یا اصولاً بر این اندیشه باشیم که تحریم نعمت و برکت است! قطعاً چنین نیست و توصیه رهبری هم هیچ نسبتی با این گزاره ندارد و هیچ منطق خیرخواه و دلسوزانه‌ای نیز این را نمی‌پذیرد.

اتفاقاً تلاش در جهت تقویت توان و ظرفیت داخلی از جمله مادی، معنوی، انسانی و تکنیکی و دانش‌بنیان و جلوگیری از عادت به مفت‌خوارگی نفتی، بهترین مؤلفه قدرت برای چانه‌زنی و منصرف‌کردن دشمن از این حربه کثیف و قدیمی را فراهم می‌آورد. لذا قدر مسلم باید همه تلاشمان را به کار ببریم تا این تحریم‌های ظالمانه از سر کشور و ملت دور شوند. بی‌تردید در مسیر توسعه کشور وجود تحریم‌ها یک سد بزرگ و غیر قابل انکار است اما گره‌زدن سرنوشت اقتصاد به رفع تحریم و بزرگنمایی بیش از حد آن در فهم و ارزیابی مشکلات و نارسایی‌ها و چالش‌های کشور یک اشتباه و انحراف اساسی است که ما را از توجه به آسیب‌شناسی معضلات ناشی از عدم تعادل‌های اساسی در اقتصاد و تأخیر در انجام اصلاحات ساختاری لازم باز می‌دارد.

خلاصه آنکه نقش تحریم در مشکلات کشور حدود سی درصد است؛ برای آن هفتاد درصد بقیه چه کرده‌ایم؟ مشکل دقیقا همینجاست.

منبع: اطلاعات