وقتی زمزمه‌های ممنوعیت واردات آیفون از اواخر اردیبهشت ماه شنیده شد، قیمت این کالا به شکل باورنکردنی افزایش پیدا کرد. قیمت آیفون از 35 تا 45 میلیون تومان در مدل‌های مختلف این گوشی به 55 تا 65 میلیون تومان رسید. همچنین، بسیاری از فروشندگان چه در بازار فیزیکی و چه در وب‌سایت‌های آنلاین گوشی در هفته‌ها گذشته فروش مدل‌های مختلف آیفون را متوقف کردند.
انتشار خبر ممنوعیت واردات آیفون علاوه بر افزایش نجومی قیمت‌های این گوشی، واکنش‌ها و انتقاد‌های زیادی از سمت کاربران را به‌دنبال داشت. در نهایت بالا گرفتن این اعتراض‌ها و اوج گرفتن بیش از حد قیمت گوشی‌های آیفون باعث شد تا هفته گذشته مدیران وزارت صمت در گفت‌وگو‌های مختلف، خبر ممنوعیت آیفون را تکذیب و اعلام کنند که واردات این گوشی ازاد است.
انتشار خبر ممنوعیت آیفون به کشور و بعد هم تکذیب آن اولین بار نیست که اتفاق می‌افتد. برای نمونه در فروردین سال 98 انتشار یک پیش‌نویس از طرح دو فوریتی ممنوعیت آیفون در ایران بسیار خبرساز و البته تعجب‌برانگیز شد. این طرح که نامش هم آن زمان مورد انتقاد و تمسخر کاربران در شبکه‌های اجتماعی قرار گرفته بود با عنوان «طرح دوفوریتی تحریم شرکت آمریکایی آیفون» مطرح شد. استفاده از عنوان اشتباه آیفون به‌عنوان یک شرکت نه یک محصول شرکت اپل انتقاد‌های مختلفی را به همراه داشت. این طرح مجلس در واقع یک مقابله به مثل دربرابر تحریم اپل علیه ایرانیان برای حذف اپلیکیشن‌های ایرانی از اپ‌استور اپل صورت گرفته بود.
هرچند این طرح در آن زمان به نتیجه نرسید؛ اما در نهایت مطرح شدن چنین موضوعی باعث گران شدن قیمت آیفون در بازار شد.
حالا بسیاری این گمانه‌زنی را مطرح می‌کنند که انتشار خبر ممنوعیت واردات آیفون از ابتدا هم یک برنامه از پیش تعیین شده برای بالا بردن قیمت این گوشی در بازار بوده است. همچنین در این زمینه برخی از مسئولان دولتی سابق هم با اشاره کاملاً مستقیم از وجود رانت‌هایی در این زمینه خبر می‌دهند.
برای نمونه محمدجواد آذری جهرمی، وزیر ارتباطات دولت دوازدهم چندی پیش که خبر ممنوعیت واردات آیفون همچنان داغ بود در تلگرام خود با اشاره به وجود رانت‌هایی در این زمینه، از تجربه زمان تصدی‌گری‌اش در مورد ممنوعیت آیفون نوشت و اعلام کرد:
آخرین باری که تصمیم داشتند واردات آیفون را ممنوع کنند، از رئیس سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی خواستم که گزارش سه‌ماهه واردات گوشی‌های تلفن همراه را برایم تهیه کند. گزارش گویا بود، شرکتی خارج از روال همیشگی خود و سایر شرکت‌ها، حجم زیادی گوشی آیفون وارد کشور کرده بود.
تقریباً در تأیید همین اظهارت هم اواخر هفته گذشته رئیس کل سازمان توسعه تجارت و معاون وزیر اعلام کرد: «عده‌ای که به‌دنبال سود خود بوده‌اند، با فضاسازی روانی خبر ممنوعیت واردات آیفون را منتشر کرده‌اند؛ درحالی‌که دوبرابر نیاز ثبت سفارش آیفون انجام داده‌‌اند. به‌گفته او، مردم برای خرید آیفون بهتر است عجله نکنند.»
پای واردکنندگان در میان است؟!
علیرضا پیمان‌پاک، معاون وزیر صمت و رئیس کل سازمان توسعه تجارت اعلام می‌کند که عده‌ای از واردکنندگان آیفون در کشور که تعداد آن‌ها به 8 یا 10 واردکننده بیشتر نمی‌رسد، به نوعی در این بازار منوپولی ایجاد کرده و گفته‌اند که دولت جلوی ثبت سفارش آیفون را گرفته است. او با تکذیب این خبرها که از سمت این واردکنندگان مطرح شده بود می‌گوید:
آنچه سامانه جامع تجارت نشان می‌دهد این است که 2 برابر نیاز کل کشور نسبت به سال گذشته آیفون ثبت سفارش شده و دولت به هیچ‌وجه جلوی ثبت سفارش این گوشی را نگرفته است.
او توضیح می‌دهد که این ثبت سفارش یعنی در 6 ماه تا یک سال آینده تعداد گوشی آیفون بیش از نیاز وارد کشور خواهد شد.
تنها مقامات دولتی نیستند که مقصر ایجاد تشنج در بازار فروش آیفون و بالا رفتن قیمت غیرواقعی این گوشی در هفته‌های اخیر را برخی واردکنندگان اعلام می‌کنند.
برای نمونه مدیر تأمین داخلی گوشی‌های یک سایت فروش آنلاین کالاهای الکترونیکی اعلام می‌کند که بخش از التهاب و ایجاد حباب در بازار فروش گوشی‌های آیفون توسط برخی واردکنندگان و به‌صورت عمدی ایجاد شده بود.
او در این زمینه توضیح داد:
یک بخشی از این گمانه‌زنی‌ها در مورد اینکه واردکنندگان به‌صورت آشکار باعث بالا رفتن قیمت آیفون با انتشار شایعه ممنوعیت این گوشی در بازار می‌شوند درست است. خود واردکننده به تناسب جنسی که می‌آورد می‌تواند این حباب را در بازار ایجاد کند. در واقع یک شوری در بازار راه‌انداخته می‌شود که آیفون دیگر وارد کشور نمی‌شود و واردات آن ممنوع شده تا بتواند قیمت فروش محصولاتی را که وارد کرده‌اند با قیمت غیرواقعی به فروش برساند و سود قابل توجهی هم کسب کند.
به باور او، تأمین‌کننده می‌تواند باعث ایجاد حباب در بازار و فروش غیرواقعی محصول شود. البته از دیدگاه این مدیر فعال در بخش فروش آنلاین گوشی، از طرف دیگر اخباری که ازطریق رسانه اعلام می‌شود، اخباری است که ملاک رفتار تأمین‌کننده خواهد بود. به باور او اخبار رسانه کاملاً می‌تواند باعث شود که قیمت تأمین‌کننده به‌صورت نجومی افزایش پیدا کند یا می‌تواند خلاف این موضوع باشد و باعث شود قیمت پایین بیاید.
او در پاسخ به این سؤال زومیت که چرا هم‌زمان با بالا رفتن قیمت آیفون در هفته‌های گذشته، موجودی سایت‌های آنلاین فروش گوشی به یک‌باره ناموجود شده است، توضیح داد:
وقتی موجودی صفر می‌شود به این خاطر است که تأمین‌کننده هم فروش محصول خود به ما را به‌خاطر نامشخص بودن شرایط بازار متوقف کرده است. اصلاً به این صورت نیست که ما به صورت دستی اقدام به ناموجود کردن گوشی در سایت کنیم.
او تأکید می‌کند که گاهی مواقع هم که قیمت به شکل نجومی و غیر واقعی بالا می‌رود آن‌ها هم دست نگه می‌دارند و کالایی را از تأمین‌کننده‌شان خریداری نمی‌کنند، چون می‌دانند که اشکالی در اعلام شدن این قیمت‌ها وجود دارد و در بازار حباب ایجاد شده است.
این تنها یک فروشنده کالاهای الکترونیکی در بازار آنلاین نیست که معتقد است برخی واردکنندگان باعث ایجاد حباب قیمت آیفون در چند هفته اخیر شده‌اند.
پژمان پوررضا، یکی از فروشندگان موبایل در بازار هم اعلام می‌کند که به صورت صددرصد واردکنندگان گوشی آیفون به شکل عمدی باعث افزایش غیر واقعی قیمت آیفون شده‌اند. پوررضا با اعلام اینکه در هفته جاری قیمت‌ها به حالت عادی بازگشته و خرید و فروش گوشی آیفون هم کاهش پیدا کرده می‌گوید:
خرید و فروش نسبت به هفته گذشته بعد از اینکه قیمت‌ها به حالت اول برگشته کمتر شده است. شاید یکی از دلایل این کاهش تقاضا به‌خاطر این باشد که در هفته‌هایی که آیفون گران بود، مردم از ترس اینکه آیفون برای همیشه ممنوع می‌شود و دیگر نمی‌توانند در کشور گوشی آیفون پیدا کنند، کالای مورد نظر خود را خریداری کرده‌اند.
پوررضا با اشاره به تجربه‌‌ای که از فروش کالا از واردکنندگان دارد، دخالت برخی واردکنندگان در بالا رفتن غیرواقعی آیفون در کشور را کاملاً درست می‌داند و توضیح می‌دهد:
ما از یک‌سری تأمین‌کننده خرید می‌کنیم، همان زمان که قیمت برخی مدل‌های آیفون به 60 میلیون تومان رسیده بود و برخی واردکنندگان می‌گفتند که واردات آیفون متوقف شود، تأمین‌کننده فروشگاه ما اعلام کرد که هیچ مشکلی در واردات وجود ندارد و سفارش‌ها را برای ما ثبت می‌کردند.
به گفته او برخی از واردکنندگان گوشی آیفون که امتیازاتی هم دارند با پخش کردن شایعه‌هایی مانند ممنوعیت واردات آیفون باعث می‌شوند گوشی گران‌تر به فروش برسد تا بتوانند به سود بیشتری دست پیدا کنند.
واردکنندگان بی‌تقصیرند!
درمقابل این اظهارت چه از سمت بازار آنلاین و چه از سمت بازار فیزیکی که واردکنندگان را مقصر اصلی بالا رفتن غیرواقعی آیفون در چند هفته اخیر معرفی می‌کنند، انجمن واردکنندگان موبایل، تبلت و لوازم جانبی این تهمت‌ها را قبول ندارد. براساس اعلام این انجمن به زومیت، واردکنندکنندگان قانونی، کالاهای خود را زیر نظر د‌ه‌ها سامانه و فرایند اداری به فروش می‌رسانند و امکان دست بردن در قیمت و ایجاد حباب در بازار به بهانه به دست آوردن سود بیشتر را ندارند.
امیر اسحاقی، دبیر انجمن واردکنندگان موبایل در همین زمینه می‌گوید:
هیچ‌وقت انجمن واردکنندگان عضو آن اعلام نکردند که آیفون در کشور ممنوع شده است. گمانه‌زنی در خصوص ممنوعیت آیفون از تاریخ 24 اردیبهشت ماه شروع شد زمانی که بازرگانان هنگام ثبت سفارش خود در سامانه جامع تجارت متوجه شدند که امکان ثبت سفارش تلفن‌همراه با برند اپل را تا 31 اردیبهشت ماه ندارند. در گام بعدی هم در اول خرداد پیام دیگری به بازرگانان هنگام ثبت سفارش داده شد که گروه کالایی آیفون از 23 به 27 (کالاهای غیرضروری و لوکس) منتقل شده است.
به گفته او دریافت این پیام‌ها به‌صورت طبیعی این تصور را برای بازرگانان ایجاد می‌کند که ممنوعیت واردات آیفون جدی است، با توجه به اینکه نمایندگان کمیسیون اصل 90 هم ابتدای اردیبهشت ماه اعلام کرده بودند تا اوایل سال 1401 اقدام به ممنوعیت واردات آیفون به کشور می‌کنند.
اسحاقی تأکید می‌کند که در این مدت که خبر ممنوعیت واردات آیفون در کشور پخش شده بود، آن‌ها تنها کاری که توانستند انجام دهند رایزنی با ذی‌نفعان دولتی مانند وزارت صمت، بانک مرکزی و... بوده است. به گفته او این انجمن با اعلام نظر کارشناسی خود که ممنوعیت آیفون چه تبعاتی می‌تواند برای کشور داشته باشد سعی کرده تا جلوی ممنوعیت جدی آیفون به کشور را بگیرد.
آن‌طور که اسحاقی اعلام می‌کند در نهایت هم وزارت صمت به موقع نسبت به این خبرها عکس‌العمل نشان داده و با سخنانی که مدیرکل دفتر صادرات و واردات وزارت صمت در مورد ممنوع نبودن آیفون اعلام کردند، التهاب از بازار آیفون رفع و شرایط به حالت عادی بازگشته است.
اسحاقی ادعا می‌کند که مسیر واردات تلفن همراه و کل زنجیره تأمین تا توزیع این کالا شفاف‌ترین زنجیره در کل حوزه‌های اقتصادی در کشور است. همچنین او تأکید می‌کند که تعداد زیادی سامانه نظارتی و اداری، تمام فرایند تأمین و عرضه فروش تلفن همراه را رصد می‌کنند، بنابراین اینکه گفته شود واردکنندگان در موضوع آیفون گران‌فروشی کرده‌اند؛ بی‌مفهوم است.
او برای تأیید اظهارات خود که واردکنندگان نقشی در ایجاد حباب در بازار آیفون نداشته‌اند به نکته دیگری اشاره می‌کند و به ما می‌گوید:
شرکت‌های واردکننده تلفن‌همراه از ابتدای سال مکلف شده‌اند تا قیمت فروش خودشان و قیمت فروش به مصرف‌کننده نهایی را به‌صورت برچسب به جعبه‌های گوشی تلفن‌همراه الحاق کنند. بنابراین در این شرایط امکان گران‌فروشی خارج از قیمتی که عرف است وجود ندارد.
اسحاقی در واکنش به اظهارات رئیس کل سازمان توسعه تجارت که گفته دو برابر نیاز کشور نسبت به سال گذشته، آیفون ثبت سفارش شده است، اعلام کرد: «کاملاً حرف ایشان درست است. ثبت سفارش آیفون صورت گرفته؛ اما تاکنون ارزی برای واردات این ثبت سفارش‌ها تخصیص پیدا نکرده تا گوشی به شکل واقعی وارد بازار شود.»
به گفته او طبق آمار سامانه همتا در بهمن و اسفند سال 1400، مجموع واردات قانونی اپل، چیزی حدود 280 هزار دستگاه بوده که همین واردات در فروردین و اردیبهشت سال 1401 به کمتر از 100 هزار دستگاه رسیده است. اسحاقی تأکید می‌کند که درمقابل این روند کاهشی واردات قانونی آیفون ازطریق واردکنندگان، واردات گوشی آیفون به شکل مسافری افزایش قابل توجهی داشته است.
او در این مورد می‌گوید:
واردات در رده مسافری در بازه زمانی‌ای که به آن اشاره کردم سؤال‌برانگیز است. در اسفند ماه 19 هزار و 400 گوشی آیفون ازطریق روش مسافری وارد کشور شده که این میزان در فروردین سال جاری به 24 هزار و 540 دستگاه می‌رسد. در نهایت هم در اردیبهشت ماه میزان واردات مسافری گوشی آیفون برابر با 37 هزار و 160 دستگاه بوده است.
به گفته او دوبرابر شدن واردات مسافری گوشی آیفون نشان می‌دهد که به احتمال زیاد بخش قابل توجهی از این واردات به شکل قاچاق و با سوءاستفاده از رویه مسافری بوده است.
اسحاقی در پایان بازهم تأکید می‌کند که ثبت سفارش دوبرابری آیفون لزوماً به این معنی نیست که دوبرابر آیفون وارد کشور شده است، پس واردکنندگان مقصر ایجاد حباب در بازار آیفون نیستند..
او معتقد است بخش قابل توجهی از این میزان آیفون ثبت‌شده به‌دلیل عدم تخصیص ارز امکان وارد شدن به کشور را پیدا نمی‌کند. طبق ادعای اسحاقی سهم آیفون در بازار موبایل کشور 6 درصد است و میزان نیاز کشور در سال به این گوشی 1 تا 1.5 میلیون دستگاه است و وقتی این نیاز محقق نشود کاملاً طبیعی است که به مرور زمان قیمت این گوشی در بازار افزایش پیدا کند.
منبع: زومیت